Waarom een blog over mijn missie naar Tanzania?
Al jaren wilde ik naar de Tropen op missie. Voor een plastisch chirurg met ruime ervaring op het gebied van de brandwondenzorg is er -helaas- veel werk te doen. Nu is het zover. Samen met collega plastisch chirurg Matthijs Botman, anesthesist Jan Brommundt en het begeleidende team zijn we met Dokters van de Wereld op missie naar Tanzania. Brandwonden komen veel voor in Afrika, zeker bij de kansarme medemens. De problemen zijn vaak extremer dan in Nederland: de kans dat mensen in ons land overlijden ten gevolge van uitgebreide brandwonden is uitermate klein maar in Afrika erg groot. Littekenproblemen in Afrika zijn ook vaak extremer. Dat komt niet alleen door de beperkte acute zorg maar ook door nagenoeg afwezige revalidatiemogelijkheid.
Overigens gaan we niet alleen maar opereren. Het is juist vooral de bedoeling dat we lokale dokters meer kennis bij gaan brengen over de brandwondenzorg zodat ze meer zelf kunnen doen. De engelsen zeggen dan: 'Give a man a fish, and you feed him for a day. Teach a man to fish, and you feed him for a lifetime'.
De laatste jaren is het mij duidelijk geworden dat het niet alleen waardevol is om je in te zetten voor ieder individu maar dat het ook uitermate waardevol is om bewustwording te creëren voor de problemen in Nederland en ver daarbuiten op het gebied van de brandwondenzorg. Door weer te geven wat we op een dergelijke korte missie meemaken kan ik meteen laten zien wat er speelt en waarom ik het belangrijk vind om dat te delen. Eigenlijk kan iedereen die dat wil op zijn eigen wijze een steentje bijdragen aan dergelijke missies. Mijn weg heb ik gevonden.
Het doel is om regelmatig een blog te schrijven. Daarnaast zal ik mensen uitlichten die in mijn ogen wat bijzonders doen en betekenen. Wie weet lukt me dat elke dag...
Dag 7 Mpaka baadaye!
Het waren bijzondere dagen. Het meest bijzonder was toch wel de visite die we op zaterdagochtend liepen. Bijna alle patiëntjes (het waren bijna alleen kinderen die we opereerden) lagen nog opgenomen en konden we dus bekijken. Los van de traantjes en het gekrijs tijdens de verbandwissel zagen we veel kleine en grotere wonderen voor onze ogen gebeuren… Mbodje van 2 jaar keek naar zijn voet die toch echt heel lang helemaal misvormd en vastgegroeid zat aan zijn been en die nu weer 'normaal' leek. Die blik van hem toen hij zijn voet voor het eerst bewoog vergeet ik nooit meer. En die jongen van 6 wiens bovenarm helemaal vastgegroeid zat aan zijn romp. Ik was erbij toen hij met de fysiotherapeut de eerste bewegingen maakten met zijn ‘nieuwe arm’. Het was voor mij een bijzonder wonder. ik mocht het fotograferen en delen van hem. Hij kon eerst niet eens blij zijn simpelweg omdat hij het niet kon bevatten. Brandwonderen noemde Hein Zoete dat ooit. Toch Hein?
’s Middags krijgen we een waardig afscheid van het hele team. Ik dacht dat er 'even' certificaten uitgereikt gingen worden maar het bleek een hele polonaise aan dankzeggingen. Hieruit bleek meer dan daarvoor in welke mate onze aanwezigheid gewaardeerd werd.
Ik kreeg een prachtig Masaigewaad dat ze alleen geven aan mensen die terugkomen. Ze zijn niet alleen dankbaar maar ook slim.
Daarna stegen we op met een klein vliegtuigje vanaf de kleiige en hobbelige landingsstrip om over het prachtige landschap terug te vliegen naar Kilimanjaro airport. De ‘Kili’, de reusachtige berg van bijna zes kilometer hoogte, was een fenomenaal baken waar we heen moesten. Een schitterende tocht die ergens ook al normaal leek. De Kili straalde uit dat hij me groette. Geen vaarwel maar overduidelijk een ‘tot later’.
Mpaka baadaye!
Dag 6 De nieuwe klompen van Mughisha
Dit werd de laatste operatiedag. We hebben wij een overvol programma. We wilden zoveel mogelijk mensen die nog kwamen aanlopen kunnen helpen en uiteraard zo min mogelijk mensen teleurstellen. Maar al bij het ochtendrapport was er nauwelijks iemand aanwezig. Waar ik me gister nog zo over verbaasde bleek werkelijkheid te worden: omdat de Maan vannacht zichtbaar geweest is, is het vandaag een officiële vakantiedag.
Wij mogen ons als westerlingen hierover verbazen maar vervolgens had ik des te meer respect voor de aanwezigen die ons hielpen om te zorgen dat de missie een succes zou worden. Vele Tanzaniaanse collega’s (vrienden inmiddels) hielpen ons dus op een vakantiedag en we waren nog nooit zo vroeg klaar geweest die week ondanks de volle lijst. Daar heb ik respect voor.
Mughisha is één van deze jonge chirurgische collega’s waarvoor we de training gaven. Ik zag hem later die ochtend bij de entree ‘zijn’ klompen aandoen. Maar wacht eens even… dat waren mijn klompen die ik voor deze missie meegenomen had! Toen realiseerde ik me dat hier een mooi symbolische gebaar spontaan ontstond. Ik vertelde Mughisha dat dit mijn oude klompen waren en dat ik het mooi zou vinden als hij in mijn klompen –lees voetsporen- verder zou willen gaan. Wat hij van dit gebaar vond is goed te zien op de foto. In ieder geval 1 dag liep hij naast zijn klompen.
Dag 5 – De maan
Het is hier bijna winter. Overdag is het 24 graden maar ’s nachts behoorlijk fris. Maar we bevinden ons dan ook op 1800 meter hoogte. We hebben uitzicht over het prachtige Tanzaniaanse landschap waar vooral veel hyena’s rondlopen. Met name als het donker is laten de hyena’s van zich horen met hun kenmerkende geluid. Op de compound van het ziekenhuis waan ik mijzelf veilig.
Vandaag hadden we gelukkig ook nog tijd om de patiënte te opereren die gisteren was opgenomen met brandwonden; één van onze bikkels. We hebben haar zoveel en uitgebreid als mogelijk behandeld zoals binnen onze mogelijkheden lag. Daardoor werd het een veel uitgebreidere operatie dan gebruikelijk. Dat was nogal een cultuurshock hier; normaliter wordt er namelijk weken gewacht met opereren. Ze wachten dan liever, maar op wat?...
Morgen wordt een dag met een overvol operatieprogramma. Het is de laatste operatiedag en we wilden zo min mogelijk mensen teleurstellen. Uiteraard zullen wij ons best doen maar hoe en of we het morgen gaan redden is nog maar de vraag.
Het antwoord op die vraag hangt vooral af van de maan...
Vanmiddag vertelde een operatieassistent mij dat het morgen waarschijnlijk een vakantiedag wordt. Dat was nog niet zeker. Op mijn vraag waarom kwam een even simpel als doeltreffend antwoord: als vannacht de maan te zien was dan was het morgen een vrije dag. Anders niet. Die zag ik dus niet aankomen.
Vanavond hadden wij eerst een afscheidsetentje voor Zuster Avelina waarin zij een prachtig en ontroerend dankwoord sprak en zong en bad voor ons. Ik werd daar stil van; ik ben dan niet gelovig maar ik geloof uitermate in de goedheid van mensen. Mensen als Zuster Avelina.
Op de terugweg kon ik de schitterende Tanzaniaanse sterrenhemel bewonderen. Er was geen maan te zien.
Toch ben ik ervan overtuigd dat zij haar pracht nog gaat tonen en dat het morgen dus een vakantiedag wordt.
Dat vind ik niet erg: wij zullen er zijn en kunnen dan lekker doorwerken en daarmee iedereen helpen.
Dag 4 - De Bikkel.
Tanzanianen zijn bikkels. Ik heb het nu zelf mogen zien en ervaren. Ze liggen met velen in het ziekenhuis op overvolle zalen en zelfs op de gang. En die gang is ook vol. Als we dan even bij een patient langsgaan om de brandwonden te bekijken dan gaat het verband er zo af. Midden op de gang. Geen kik wordt er gegeven. Dat heb ik wel eens anders meegemaakt. Hun wonden raken vaak ernstig vervuild en overgroeien met bacteriën voordat ze in het ziekenhuis komen. Toch lijkt een huidtransplantaat behoorlijk goed in te groeien waardoor de wond goed geneest. Bij uitgebreidere brandwonden zien we vaak een heftige ontstekingsreactie (SIRS): het lichaam ontregelt dan behoorlijk. Bij westerlingen althans. Bij de Tanzanianen gaat dat anders.
Deze avond nog kwam er een brandwondenpatient binnen op de Eerste Hulp nadat ze negentig kilometer gereisd had. De eerste zeven dagen was behandeld door een traditioneel genezer met een mengsel van as en eieren. We wilden haar vanavond nog opereren maar er kwam andere spoed tussendoor. Ondertussen bleef zij maar stabiel. Uitgeput en dorstig dat wel. Een sterk gestel.
Waar kwam de eerste mens ook alweer vandaan? Juist Afrika. Over duizenden jaren zijn we hopelijk ook zover geëvolueerd. Tot echte bikkels.
Dag 3 - Zuster Avelina
Elke dag wil ik een boeiend persoon van hier graag in de schijnwerpers zetten. Vandaag is Zuster Avelina de held van de dag. Zuster Avelina is chirurg. Dat lijkt verwarrend maar Avelina is ook non. Ze merkte als non dat er te weinig medische zorg was in haar gebied en is toen dokter geworden om zich daarna ook nog chirurgisch te specialiseren. Dat dat haar gelukt is zegt al veel over deze boeiende vrouw. Ze werkt in Tanga als enige chirurg in een gebied dat groter is dan Nederland. Dat hele gebied heeft thans 6 dagen helaas geen chirurgische service omdat zij naar Haydom gekomen is om door ons getraind te worden. Dat wist ik niet maar zij des te beter. Ze is twee dagen in de bus onderweg geweest, is nu twee dagen hier en gaat daarna weer twee dagen onderweg naar huis. Wat een fantastisch mens. Weliswaar heeft ze nooit dezelfde trainingen kunnen hebben als wij maar dat compenseert ze ruim met enthousiasme, leergierigheid, slimheid en bescheidenheid. Tja, het een feest om dan jouw kennis aan haar te mogen overbrengen. En ja, ik heb ook van haar mogen leren gedurende deze nieuwe boeiende operatiedag met allemaal vergroeide en verminkte lichaamsdelen door brandwonden die we -ondanks alle uitdagingen- gelukkig allemaal goed konden herstellen. Mocht je in de buurt van Tanga zijn en chirurgische hulp nodig hebben dan weet je bij wie je moet zijn: Zuster Avelina...
Blog 11 Juni 2018 - Dag 2 & Thom
Vandaag begon het serieuze missiewerk. Om half 8 mochten we aanschuiven bij de overdracht van alle artsen in de bieb. Het was een warm welkom. Tijdens de kerkdienst daarna werden we voor al het personeel voorgesteld door de directeur. Niet dat ik alle gebruiken van hier zou willen overnemen maar het gezamenlijk starten van de week met gezang heeft zeker ook voordelen heb ik gemerkt. Op de operatiekamers aangekomen merkten we direct dat het deze week het ziekenhuis in belangrijke mate om onze missie draait. Deze week besteden ze veel aandacht aan de brandwondenzorg. Veel van het personeel was (voor-)bereid om langer te werken. Een klein wondertje.
Drie grote operaties waren voor vandaag gepland. We opereerden twee patiënten met ernstige dwangstanden van de handen door littekens waardoor hun handen niet meer functioneel waren. In beide gevallen is het ons goed gelukt om de vingers weer recht en beweeglijk te krijgen. Pas als de patiëntjes de hand ook zelf weer goed gaan gebruiken kunnen we pas zeggen dat de operatie helemaal geslaagd is. De operatie is slechts het begin van het traject. Maar een goed begin is wel cruciaal voor een goede uitkomst. De laatste patiënt was een jongen van 14 jaar waarbij de bovenarm links geheel vastgegroeid was aan de romp. We hebben de arm gelukkig weer helemaal los kunnen krijgen. Eigenlijk geldt voor alle drie de gevallen dat dit zo ernstig is dat we dat in Nederland nooit meer zien door de goede brandwondenzorg. Gelukkig blijken de principes en operatietechnieken die ik in Nederland toepas ook hier prima te werken. Een complexe brandwondenoperatie vereist sowieso op maat werk en improvisatievermogen. Dat komt in de Tropen uiteraard goed van pas.
's Middags had ik gelegenheid om even met Thom Hendriks mee te kijken met een patiëntje (zie foto). Thom werkt als Nederlands arts in Haydom. Samen met met Matthijs Botman (en ook enigszins onder mijn begeleiding) is hij een prachtig project gestart: hij volgt en meet operatieresultaten van alle brandwondenreconstructies in Haydom. Ik begeleid hem graag omdat het een aardige kerel is maar ook omdat ik weet dat de gegevens die hij het het verzamelen is uniek zijn in zijn soort. In de westerse wereld zijn er al nauwelijks goede langetermijnseffecten beschikbaar laat staan in landen als Tanzania. Thom is dus bezig met een wereldproject waarmee een belangrijke stap voorwaarts gezet wordt in de kwaliteit van brandwondenzorg.
Blog 10 juni 2018 - Dag 1 & Pat
Gisteren zijn we geland op Kilimanjaro Airport. Helaas was het eerste welkom bij de douane teleurstellend omdat we vele medicatie en verbandmiddelen voor het ziekenhuis moesten achterlaten om louter bureaucratische redenen. Helaas.
Gelukkig werden we vervolgens 1 uur rijden daar vandaan heel prettig welkom geheten door Pat Patten. Pat is Amerikaan, priester en piloot. In 1983 stichtte hij de Flying Medical services voor Tanzania. Deze vliegende brigade is nog steeds 1 van de weinige services in Afrika. Ik heb veel respect voor iemand als Pat die al 35 jaar zo'n mooie vliegdienst letterlijk en figuurlijk in de lucht houdt met alle technische, financiële en bureaucratisch problemen die daarbij komen kijken. Vandaag brachten hij en de Franse pilote Laurence ons met een Cessna-vliegtuigje naar Haydom. Het opstijgen bij Arusha Airport ging nog vanaf asfalt, het landen daarentegen was op een oude kleibaan nabij het ziekenhuis van Haydom. Daar blijk je dus ook pirima op te kunnen landen.
Op de foto hiernaast zie je Pat en Matthijs naast het vliegtuigje overleggen op de landingsbaan. Dat geeft een aardige indruk van de situatie.
De eerste indruk van het ziekenhuis was niet verkeerd. het voldeed aardig aan mijn verwachtingen met de patiënten op de gang en beperkte hygiëne. Aan de andere kant was het ook modern: een deel van de afdelingen werken met een elektronisch patiëntendossier. Het zag er overigens wat klantvriendelijker uit dan de Nederlandse systemen.
